خلاقیت کودکان و پاسخ به چند سوال در مورد آن

یکی از مسائلی که امروز والدین زیادی به فکر ارتقاء آن در فرزندانشان هستند بحث خلاقیت کودکان است. احتمالا تعداد زیادی از افرادی که به سایت من سر می زنند و یا در حال مطالعه این مقاله اند والدین عزیزی هستند که کودکانی در سنین مختلف دارند.

یکی از سوالاتی که در کارگاه های خلاقیت و یا اینستاگرام بسیار از من پرسیده می شود افزایش خلاقیت کودکان و خردسالان است. بسیاری از والدینی که فرزندان بسیار کوچک دارند حتی گاهی فرزندان زیر ۲ سال از من سوال می کنند که برای افزایش خلاقیت کودکان خودشان چه کاری باید انجام بدهند.

با توجه به تعداد این سوالات تصمیم گرفتم سری مقالاتی را بنویسم تا احتمالا پاسخ سوالات دوستان دیگر هم باشد.

چرا خلاقیت کودکان مهم است؟

بسیاری از ما تصور میکنیم خلاق ها کارهای عجیب و غریب انجام می دهند و یا وقتی اسم خلاقیت می آید به یاد هنرمندان می افتیم و کلمه خلاقیت و هنر در ذهن ما با هم عجین شده اند.

شاید تصور کنیم که کودک ما قرار نیست هنرمند باشد و اگر خلاق نباشد هم چیز مهمی را از دست نداده.

اما واقعیت این است که خلاقیت بسیار فراتر از اینهاست. افراد خلاق نوع تفکر متفاوتی دارند که باعث می شود در هر شغل و سمتی که باشند و فراتر از آن در تمام جوانب زندگی شخصی شان به نوع دیگری فکر کنند و تصمیم بگیرند.

این نوع تفکر، تفکر واگرا نامیده میشود. افرادی که تفکر واگرا دارند بر روی یک راه حل تمرکز نمی کنند و راه های زیادی را برای انجام یک کار متصور هستند. پس به وضوح میتوان متوجه شد که افرادی که دید خلاقانه دارند چقدر در کارهای عادی، در چالش های زندگی، در مسائل خانوادگی، در شغل و حرفه شان می توانند موفق تر عمل کنند.

اگر ما می خواهیم فرزندمان مسیر بهتری را در آینده پیش رو داشته باشد -که قطعا همه ما می خواهیم- باید در راستای خلاق شدنش تلاش کنیم. پس خلاقیت کودکان مبحث مهمی است.

ضمنا اشاره کردیم که بسیاری از ما هنر و خلاقیت را عجین میدانیم. فکر میکنم بد نباشد اشاره ای کنم به اینکه غالب وسایل و خدماتی که ما در زندگی روزانه مان از آنها استفاده می کنیم به خاطر خلاقیت یک انسان یا یک گروه از افراد بوجود آمده است؛ دانشمندان، طراحان، مخترعین، مدیران و هر شخص صاحب ایده دیگری.

آیا کودکان باهوش کودکان خلاق هستند ؟

اغلب والدین، بسیاری از مسائل رفتاری فرزندشان را به هوش مرتبط می دانند یا شاید بهتر است اینطور بگویم که تصور میکنند یک کودک باهوش در همه مسایلی که پیش رو دارد موفق عمل میکند؛ یعنی کودک باهوش اعتماد به نفس بالایی هم دارد، کودک باهوش خلاق است، کودک باهوش زندگی درخشانی در پیش رو خواهد داشت،و مواردی از این قبیل.

اما واقعیت متفاوت است!

اول اینکه همانطور که می دانید معمولا ما از IQ به اسم هوش یاد می کنیم اما EQ یعنی هوش هیجانی بسیاری از رفتارهای ما را مدیریت میکند. ما تصور می کنیم فردی که IQ بالایی دارد موفق است و موهبتی الهی به او داده شده اما بسیاری از افراد با این ویژگی هرگز از این هوش سرشارشان استفاده نکرده اند و یا در راه اشتباه استفاده کرده اند.

خود من در کارگاه های استعدادیابی کودکان با بچه های زیادی روبرو بوده ام که در تست های IQ نمرات بسیار بالایی کسب کرده اند و در حقیقت نابغه شناخته شده اند اما در تعاملات فردی که به بحث EQ برمیگردد بسیار ضعیف عمل می کنند و همچنین در بحث خلاقیت در سطح پایینی هستند.

پس این مطلب که اگر کودک شما سطح هوش متوسطی دارد پس نمی تواند رشدهای شگفت انگیز داشته باشد را از ذهن خود دور کنید. و حتی مایلم این مسئله را به خود شما هم یادآوری کنم چون این مختص کودکان نیست، گاهی شاید در این مورد نیاز باشد به زندگی خودمان هم نگاهی بیاندازیم چون ما در درجه اول با تغییراتی که در خودمان می دهیم زندگی خودمان را متحول می کنیم و در درجه دوم زندگی فرزندمان را.

توماس ادیسون: موفقیت و نبوغ یک درصد انگیزه است و ۹۹ درصد عرق ریختن و تلاش.

حتما شما هم این جمله ادیسون را شنیده اید. این جمله از کسی نقل می شود که احتمالا اکثر ما او را باهوش می دانیم اما او ۹۹% نتیجه کارش را وابسته به تلاشش می داند.

حتما این فرهنگ را در فرزندمان به وجود بیاوریم که بداند نتایج بدست آمده توسط خودش یا سایرین را به باهوش بودن و مسائل ذاتی ارتباط ندهد. ما با تلاشمان به هرچیزی که بخواهیم خواهیم رسید.

و به طور خاص هم باید عرض کنم که خلاقیت کودکان ربطی به میزان هوش آنها ندارد.

اگر مایل هستید درمورد EQ بیشتر بدانید می توانید این مقاله را مطالعه کنید.

کودکان خلاق چه ویژگی هایی دارند؟

بحثی که درمورد خلاقیت همیشه بر روی آن اتفاق نظر داریم این است که ما انسانها خلاق به دنیا می آییم و کم کم به دلایل مختلف این خلاقیت در ما کم رنگ و حتی بی رنگ می شود. پس با توجه به این تعریف ما نباید به دنبال رشد خلاقیت کودکان و خردسالان خودمان باشیم بلکه باید به دنبال راهی باشیم که خلاقیت وجودی آنها را حفظ کنیم و بعد در سنین بالاتر کم کم آن را پرورش بدهیم.

بنابر این تعریفی که با هم مرور کردیم ما کودک غیر خلاق نداریم اما عموما با کارهایی که انجام می دهیم و آموزشهای مستقیم و یا غیر مستقیمی که به کودکمان می دهیم او را از خلاقیت دور می کنیم.

یکی از بارزترین ویژگیهای کودکان خلاق این است که آنها در محدودیت ها نمی مانند و به نوعی با بوجود آوردن تغییرات مسیر خود را پیش میبرند.

مثلا اگر قسمتی از اسباب بازی شان گم شده باشد مستاصل نمی شوند و فکر نمی کنند دیگر نمی توانند بازی کنند. اگر به آنها یک بازی مثل خانه سازی یا لگو بدهید هر بار سعی می کنند چیز جدیدی بسازند و چیزهایی که در قطعات آن بازی وجود ندارد را خودشان ساخته و این نقص را رفع کنند.

کودکان خلاق در نقاشی هایشان بسیاری از اوقات از رنگهای متفاوت و غیر واقعی استفاده می کنند مثلا مو را آبی می کشند، اشیا را به شیوه دیگری ترسیم می کنند و یا توضیحات جدیدی در مورد آنها می دهند. آنها به دنبال قرینه سازی در نقاشی هایشان نیستند و چیزهای مختلفی را به تصویر در می آورند. البته خلاقیت کودکان بخشی از این موضوع را در برمیگیرد، ممکن است گاهی این نوع رفتار به دلیل بی دقتی به محیط اطراف باشد که باید این مورد را با توجه به سایر رفتارهای کودک مدنظر داشته باشیم.

کودکان خلاق معمولا منتظر نمی مانند تا از سمت والدین برای همه کارهای آنها تصمیم گیری شود. آنها معمولا دوست دارند لباسشان را آن طور که می خواهند با هم هماهنگ کنند، این بار در پارک با پوشش دیگری ظاهر شوند و خودشان گاهی نقش پدر، مادر یا مادربزگشان را ایفا کنند. البته این علاوه بر خلاقیت کودکان، بخشی از روند رشد کودک و استقلال طلبی آنها هم هست.

همانطور که می بینید کودکان خلاق ویژگی خیلی خاصی ندارند و اینها کارهایی هستند که اکثر کودکان انجام میدهند اما در بسیاری از این موارد با واکنش منفی اطرافیان مواجه میشوند بنابراین کم کم این خلاقیت در آنها فروکش میکند.

در مقالات آینده به کارهایی که میتوانیم برای رشد خلاقیت کودکان انجام دهیم می پردازم.